از نخستین روزهای سینما با موسیقی متن برای کمدی های صامت مثلا "پلیس کیستون" تا امروز که کامپیوتر نت ها را کنار هم می چیند و آهنگ مناسب برای فیلم ها فراهم می سازد، موسیقی نقش حساس -و شاید اساسی- در پرورش شخصیتها و حال و هوی داستان فیلم ها داشته است. تنها کافی است که فیلمی را بدون موسیقی مجسم کنید: دیالوگ ها در فضایی مرده معلق می شوند، صحنه های تعقیب و گریز بی هیجان شکل می گیرد و درام بدون اوج و کمدی بدون خنده باقی می ماند. خلاصه کلام این که فیلم های بدون موسیقی به نظر "معمولی" می آیند. اما تعیین و گزینش بهترین موسیقی های متن از بین هزاران فیلم مختلف، آسان نیست. به هر روی، دچار این وسوسه شده ام که 25 موسیقی را به عنوان بهترین انتخاب کنم.



9- الکس نورث "اسپارتاکوس" (Spartacus) - سال 1960
آهنگسازی که 15 بار نامزد اسکار شد [سازنده موسیقی های "اتوبوسی به نام هوس" و "کلئوپترا"] - و فقط یک بار در سال 1985 اسکار افتخاری گرفت - حدود 13 ماه به کار ساخت موسیقی این اثر حماسی ارزشمندانه استنلی کوبریک مشغول بود. قصه برده ای که شورشی را علیه امپراتوری روم به راه انداخت. موتیف های نظامی با آهنگی وحشیانه، که در تضاد با تم ملودیک و عاشقانه به یادماندنیريا، صحنه های خشونت بار را پیش می برد.



10- موریس ژار "لارنس عربستان" (Lawrence of Arabia) - سال 1962
صحرا ممکن است به نظر لخت و برهوت برسد اما به اندازه دریا ناپایدار و بی ثبات است. در اثر حماسی دیوید لین درباره سفر شجاعانه سرباز انگلیسی تی.ئی.لارنس به میان شن های زرد، این چشم انداز فرار را موریس ژار با موسیقی مدهوش کننده اش ترسیم کرده است. وقتی به موسیقی ژار گوش بدهید خواهید شنید که چگونه از شکوه طلوع آفتاب بر صحرای عربستان تا ضربه های کوبنده در ترسیم خشونت به نرمی بر تصاویر می نشیند.



11- دیمیتری تیومکین "ماجرای نیمروز" (High Noon) - سال 1952
صحنه دو دقیقه به ظهر بی تردید در سینما یگانه است. هرگز تا این اندازه بین موسیقی و تدوین هماهنگی وجود نداشته است. تیومکین دو اسکار برای موسیقی این وسترن بزرگ فرد زینه مان به دست آورد (یکی برای موسیقی متن و یکی برای آواز آن) و دو بار هم قبلا اسکار گرفته بود [برای "قادر و توانا" و "پیرمرد و دریا"] او در این فیلم "ماجرای نیمروز" (یا "صلوات ظهر") ریتم موسیقی را مطابق با ضربه های پاندول ساعت تنظیم کرده بود که بر ذهن مخاطب بیشترین تاثیر را می گذاشت. تیومکین با موسیقی زیبای خود در صحنه ی تراولینگ مشهور این وسترن بزرگ، به خوبی تنهایی قهرمان ماجرا - گری کوپر - را القا کرده است.



12- فرانتز واکسمن "مکانی در آفتاب" (A Place In The Sun) - سال 1951
هرگز تمی به زیبایی و عمق موسیقی واکسمن در این درام اثرگذار جرج استیونس به وجود نیامد. بخصوص ملودی عاشقانه لطیفی که هر بار مونتی کلیفت به یاد الیزابت تیلور می افتد، به گوش می رسد و شاعرانه ترین لحظه اش در صحنه ی وداع آخر در زندان است. در هنگام ترسیم موقعیت رو به زوال کلیفت در جریان طرح نقشه غرق کردن شلی ونیترز، موسیقی آرام به وجود مخاطب نفوذ می کند. واکسمن به خاطر این موسیقی اسکار گرفت.



13- ویکتور یانگ: "جانی گیتار" (Johnny Guitar) - سال 1954
اتفاق، سرقت، سوء ظن، آتش، تعقیب، پناهگاه دزدان و تجدید خاطره رابطه عاشقانه یک قمار باز "جانی گیتار" (استرلینگ هیدن) با "ویه نا" (جون کرافورد) فقط با موسیقی سکرآور گیتار این آهنگساز بزرگ میتوانست به این وسترن جلا ببخشد. یانگ با وسترن کلاسیک "شین" هم چنین کرد. موسیقی تغزلی یانگ، احساسات تلخ مربوط به عشقی قدیمی را به تدریج همچون خاکستری از زیر آتش به در آورد.



14- جرج دانینگ: "پیک نیک" (Picnic) - سال 1953
مشخصه اصلی موسیقی رمانیتک دانینگ در صحنه ای جلوه می یابد که میولا (کیم نوواک)، رقصی جادویی را با بیگانه جوان (ویلیام هوارن) در میان فانوس های رنگین و در فضای باز پیک نیک انجام می دهد. موسیقی دانینگ با ضربه هایی سریع در لحظه های تنش، قدرت خود را آشکار می سازد. آنچه به چنین موسیقی اعتبار می بخشد، ادغام تم عاشقانه لبریز از شور و اشتیاق با تم شکست و سرخوردگی در آن واحد است.



15- دیمیتری تیومکین: "سقوط امپراتوری روم" (The Fall Of The Roman Empire) - سال 1964
خشونت در موسیقی تیومکین خاصه در وسترن ها (مانند "رود سرخ" و یا "جدال در او.کی.کرال") اینجا در آخرین روزهای حکومت امپراتوری روم، احساس در هم شکستگی را به خوبی القا می کند. در برگردان هر صحنه به نبرد سپاهیان، نوای شیپور به طرزی تکان دهنده فضای خشن را می سازد. در مقابل، تم زیبای عاشقانه تیومکین در رابطه سوفیا لورن با استیفن بوید، قلب را به تپش می اندازد.



16- لئونارد برنشتاین: "داستان وست ساید" (Westside Story) - سال 1961
تلفیق موسیقی برنشتاین و شکسپیر با دو دسته متخاصم از بر و بچه های یاغی خیابان؟ این برداشت از "رومئو و ژولیت" در منهتن با موسیقی و اشعار لطیف راجرز و هامرشتاین - و اجرای برنشتاین - تجسمی معصومانه از دار و دسته های جوانانه ی محله "وست ساید" نیویورک در قالب موزیکال است. این اثر کلاسیک راببرت وایز / جروم رابینز با آهنگ های غنایی اش از یاد نرفتنی است.



17 - برنارد هرمان: "روانی / روح" (Psycho) - سال 1960
از هیچکاک نقل است که درباره این دلهره انگیز ترین فیلم تاریخ سینما به برنارد هرمان آهنگساز فیلم گفته: "هر چی دوست داری بساز اما فقط یک چیز یادت باشد و ان این که برای صحنه قتل زیر دوش هیچ موسیقی ننویس. آن صحنه باید بدون موسیقی باشد". هرمان هوشمندتر از اینها بود و اتفاقا برای این صحنه با نوای جیغ آسای ویولن ها در هنگام قتل "ماریون کرین" (جنت لی) چنان فضایی را به وجود آورد که این صحنه در تاریخ سینما یگانه شد. نه تنها آن قطعه، بلکه موسیقی فصل فرار "ماریون" از قانون که با تم غم آلودش بر تقدیر شوم او سوگواری می کند هم ماندگار شد.

نویسنده: پرویز نوری